W cieniu większych i mniejszych zmian przepisów prawa podatkowego odbywają się zmiany innych przepisów prawa. Znajdują się na różnych etapach prac legislacyjnych. Ich wspólnym mianownikiem jest element wszelkiego rodzaju sankcji (kar) dla podatników/personelu, czy też wprowadzenia nowych obowiązków w kontaktach z organami. Warto pokrótce przedstawić te zagadnienia.
1. Planowane zmiany w Ustawie o KAS i Ordynacji podatkowej
Na ten moment nie skierowano jeszcze projektu do konsultacji publicznych. Niemniej jednak, wedle dostępnych informacji, projekt ma przewidywać m. in. następujące rozwiązania.
Wprowadzenie w postępowaniu podatkowym tzw. prekluzji dowodowej – obecnie twierdzenia czy dowody można powoływać na dowolnym etapie postępowania. Zmiana oznaczać będzie wprowadzenie obowiązku powoływania wszystkich faktów i dowodów będących w posiadaniu podatnika na etapie kontroli podatkowej lub celno-skarbowej bez zbędnej zwłoki, nie później niż do dnia zakończenia kontroli podatkowej lub celno-skarbowej. Konsekwencją uchybienia będzie możliwość pominięcia przez organ tych twierdzeń lub dowodów.
Urzędnicy argumentują, że ma to na celu skrócenie czasu prowadzenia procedur podatkowych. Bezsprzecznie, zmiana ta wpłynie jednak na ograniczenie praw podatników. Podobnie jak w postępowaniu cywilnym bardzo sporną kwestią stanie się, że czy konieczność przedstawienia danego dowodu wystąpiła inicjalnie, czy też dopiero później.
Czynności sprawdzające mają stać się „postępowaniem sprawdzającym”. Ma się rozszerzyć zakres elementów, które podlegać będą weryfikacji.
Organy podatkowe otrzymają również prawo do stosowania tzw. nabycia sprawdzającego. Urzędnik jako „tajemniczy klient” sprawdzi, czy przy okazji transakcji zbywca przestrzega przepisów prawa podatkowego.
W praktyce, proponowane zmiany doprowadzą do pogorszenia sytuacji procesowej podatników.
2. Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych
Obecnie obowiązuje ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary.
Pod tą długą nazwą kryje się akt prawny, który przewiduje odpowiedzialność karną m. in. spółek. Obecnie, aby ukarać taki podmiot należy wpierw udowodnić winę konkretnej osoby fizycznej oraz brak odpowiedniego nadzoru. Karą jest m. in. grzywna do wysokości 3% przychodu, z maksymalnym pułapem 5 milionów złotych.
Ministerstwo Sprawiedliwości planuje zmiany w tym zakresie.
Przede wszystkim, zniknąć ma konieczność uprzedniego skazania osoby fizycznej. Dalej, planuje się także rozszerzenie zakresu zastosowania ustawy, a także zwiększenie kary grzywny do 30 milionów złotych (60 milionów w określonych przypadkach). Celem zmian jest także skłonienie podmiotów to wdrożenia wewnętrznych procedur zgodności, czy ochronny sygnalistów.
Projekt raz był już kierowany do Sejmu, niemniej nie doszło do jego uchwalenia. Obecnie, resort pracuje nad kolejnym podejściem do zmian w prawie.
3. System Informacji Finansowej
Trwają obecnie prace nad stworzeniem Systemu Informacji Finansowej. Ma on gromadzić i przetwarzać dane m. in. o rachunkach bankowych, w SKOK, rachunkach płatniczych w innych podmiotach czy rachunkach papierów wartościowych.
W materiałach wskazuje się, że informacje będą wykorzystywane na potrzeby realizacji zadań ustawowych sądów, prokuratury, właściwych służb, w tym Krajowej Administracji Skarbowej.
Z jednej strony, projekt usprawni pracę organów podatkowych. Jest też wdrożeniem przepisów unijnych. Z drugiej jednak strony trudno na ten moment przewidzieć, na ile będzie on wykorzystywany do analiz o charakterze niezwiązanym z konkretnymi postępowaniami.
4. Konfiskata „in rem”
W obecnych przepisach funkcjonuje już możliwość konfiskowania majątku, pochodzącego z przestępstwa. Ministerstwo Sprawiedliwości proponuje wprowadzenie rozwiązań, które umożliwiać będą orzeczenie przepadku mienia, będącego w posiadaniu sprawców najpoważniejszych przestępstw, który formalnie należy do osób trzecich. Decyzję w tym zakresie miałby podejmować sąd. Niemniej, co bardzo kontrowersyjne, rozważa się rozwiązanie, wedle którego możliwe będzie orzeczenie o konfiskacie jeszcze w trakcie trwania postępowania sądowego. Organizacje zrzeszające przedsiębiorców już protestują przeciwko tym rozwiązaniom, argumentując, że są one nieproporcjonalne i mogą nie gwarantować zachowania praw uczciwych podmiotów.
5. „Instrumentalne” postępowania karne skarbowe
Naczelny Sąd Administracyjny wydał latem bardzo istotne orzeczenia w zakresie przedawnienia zobowiązań podatkowych. NSA wskazał, że gdy termin przedawnienia jest bliski, a organ podatkowy wszczął postępowanie karne skarbowe, to sąd ma prawo ocenić, czy zrobił to tylko dla celu zapobieżenia przedawnieniu. W takim wypadku, termin przedawnienia powinien upłynąć.
Orzeczenia te są bardzo istotne, bowiem takie „instrumentalne” wszczynanie postępowań jest praktyką powszechną. Zaprezentowane stanowisko może być zresztą początkiem kształtowania się swoistej doktryny przeciwdziałania nadużywania uprawnień przez organy podatkowe.
Gdzie tu element sankcyjny? Organy podatkowe będą zapewne chciały utrzymać możliwość przedłużania terminu przedawnienia. Niewykluczone zatem, że zaczną wszczynać postępowania wcześniej i częściej tylko po to, aby uniknąć zarzutu, iż czynią to w sposób „instrumentalny”. To może także oznaczać, że w ramach tych postępowań będą dokonywać więcej czynności, aby móc wykazać ich „merytoryczny” charakter.
6. Polityka podatkowa
Procedowane w parlamencie przepisy w zakresie zmian w podatkach dochodowych nakładać będą obowiązek publikowania sprawozdania z realizacji polityki podatkowej.
Podatnicy będą zobowiązani m. in. do opisu podejścia do procedur i procesów podatkowych zapewniających prawidłowe wykonanie obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego.
Dla wielu firm oznaczać to będzie obowiązek przygotowania i wdrożenia procedur zgodności tak, aby móc potem przedstawić sprawozdanie z ich wykonania.
Na ten moment obowiązek ma dotyczyć największych podmiotów (przychody ponad 50 mln EUR), niemniej jednak może być w przyszłości rozszerzony także na inne jednostki.
