W praktyce biznesowej często zdarza się, że małżonkowie są współwłaścicielami nieruchomości, np. lokali użytkowych. Jeżeli jedno z nich prowadzi działalność gospodarczą, wówczas wprowadza tę nieruchomość do swojej ewidencji środków trwałych. Co jednak jeśli drugi z małżonków także stanie się przedsiębiorcą, a wspólną wolą będzie to, żeby taki środek trwały należał od teraz do działalności właśnie tego małżonka?
Rozważmy przykład, w którym małżonków łączy ustrój (ustawowej) wspólności majątkowej.
Z punktu widzenia przepisów prawa cywilnego nie mamy tu do czynienia ze sprzedażą, bowiem jest to współwłasność łączna, bez wydzielania „procentowych” udziałów. Zatem z punktu widzenia przepisów prawa cywilnego nie dochodzi tu do zmian o charakterze majątkowym.
Niemniej, operacja taka wiąże się z określonymi konsekwencjami podatkowymi.
Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT)
Z punktu widzenia przepisów Ustawy PIT nie ma przeszkód, aby dokonać „wycofania” nieruchomości z działalności gospodarczej jednego z małżonków i dokonać ich przypisania do działalności gospodarczej prowadzonej przez drugiego z małżonków.
Zdaniem autora, czynność taka jest neutralna na gruncie PIT, nie stanowiąc „zbycia” tych składników. Podobne stanowisko zostało wyrażone, przykładowo, w interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 20 września 2018 r., sygn.: 0112-KDIL3-3.4011.275.2018.5.MC:
„Zatem niezależnie od tego, który z małżonków wykorzystuje składniki majątku objęte majątkową wspólnością ustawową w swojej działalności gospodarczej, oboje małżonkowie pozostają ich właścicielami. Jednocześnie należy stwierdzić, że w przypadku, gdy następuje przekazanie przedsiębiorstwa żony na rzecz męża, nie dochodzi do jego zbycia, gdyż współwłaścicielami nadal pozostają te same osoby (małżonkowie).”
Wskazać jednak należy, że w zakresie amortyzacji tych środków trwałych wystąpi tu tzw. zasada kontynuacji – wartość początkową środków trwałych ustala się w wysokości wartości początkowej określonej w ewidencji (wykazie) pierwszego z małżonków. To samo dotyczy metody i wysokości odpisów amortyzacyjnych. Wynika to z art. 22g ust. 13 pkt 5 w zw. z ust. 12 Ustawy PIT.
Przepisy nie przewidują tu szczególnej formy dokumentacyjnej. Można by, przykładowo, sporządzić pisemne oświadczenie czy protokół.
Podatek od towarów i usług (VAT)
Zgodnie z art. 7 ust. 1 Ustawy VAT przez czynność opodatkowaną (dostawa towarów) rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Powinna ona być przy tym odpłatna (tj. dokonana za wynagrodzeniem).
W myśl art. 7 ust. 2 Ustawy VAT opodatkowaniu podlega również przekazanie nieodpłatnie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do odliczenia podatku naliczonego z tytułu nabycia tych towarów.
Trzeba tu wskazać, że zdaniem organów podatkowych takie „przypisanie” składników majątkowych objętych wspólnością z działalności gospodarczej jednego małżonka do działalności gospodarczej drugiego małżonka stanowi taką właśnie czynność opodatkowaną (tak np. interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 14 sierpnia 2020 r., sygn.: 0113-KDIPT1-3.4012.420.2020.2.MWJ). Organy podatkowe argumentują bowiem, że jest to zmiana „własności ekonomicznej”, a jeden podatnik dokonał odliczenia podatku naliczonego, następnie zaś towar przejmuje inny podatnik.
Zdaniem autora taka wykładnia jest nieprawidłowa – nie ma tutaj bowiem przeniesienia prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Zmiana, która się efektywnie dokonuje nie posiada aż dużego znaczenia, aby móc określić ją jako przeniesienie tego prawa.
Warto wskazać, że takie stanowisko jest też reprezentowane w orzecznictwie sądów administracyjnych, np.:
- wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 11 grudnia 2018 r., sygn. akt I SA/Gd 939/18;
- wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia z 4 kwietnia 2018 r., sygn. akt I FSK 887/16;
- wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z dnia 25 maja 2021 r., sygn. akt I SA/Bd 171/21.
W orzecznictwie sądowym podkreśla się zwłaszcza, że nie możemy mieć tu do czynienia z nieodpłatną dostawą towarów, bowiem ten rodzaj współwłasności powoduje, że nie można tu wyodrębnić udziałów, którymi można rozporządzać.
W wypadku uznania czynności za opodatkowaną jako nieodpłatna dostawa towarów trzeba określić, czy taka dostawa nieruchomości będzie podlegać opodatkowaniu czy zwolnieniu. W zależności od tego może powstać kwestia dokonania korekty odliczonego podatku naliczonego – na podstawie przepisów art. 91 ust. 1 Ustawy VAT.
