„Biała lista”, tj. „Wykaz podmiotów zarejestrowanych jako podatnicy VAT, niezarejestrowanych oraz wykreślonych i przywróconych do rejestru VAT”, zaczęła funkcjonować od września 2019 r. Z jednej strony pomaga weryfikować kontrahentów, ale z drugiej strony wiązały się z nią pewne nieścisłości definicyjne, szczególnie w pierwszych miesiącach funkcjonowania. Na szczęście wiele z nich zostało, jak się wydaje, już ostatecznie, wyjaśnionych w interpretacjach indywidualnych Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej. Przykładowo, w stosunku do sytuacji osób nieprowadzących działalności gospodarczej, a będących podatnikami VAT, którzy wynajmują przedsiębiorcom. Chodzi tu o sytuacje najmu prywatnego lokali, gdzie przez posiadany przez nich status – nie posiadają na Białej liście zgłoszonego rachunku bankowego.
W polskim ustawodawstwie funkcjonuje kilka definicji pojęcia „działalność gospodarcza”. Odrębnie ona jest definiowana w ustawie Prawo przedsiębiorców, odrębnie w ustawie Ordynacja podatkowa, ale też odrębnie w ustawie VAT i w ustawach dot. podatku dochodowego od osób fizycznych (tutaj: pozarolnicza działalność gospodarcza).
Takie rozróżnienie definicyjne powoduje idące za tym konsekwencje. Jedną z nich jest ta najbardziej oczywista, tj. podatnik wykonując pewne czynności może spełniać definicję danego pojęcia z jednej ustawy, a jednocześnie nie wypełniać definicji z innej.
Tak też jest w przypadku osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, a prowadzących regularny wynajem na zasadach najmu prywatnego – w myśl ustawy Prawo przedsiębiorców takie osoby nie są przedsiębiorcami, a tym samym nie podlegają obowiązkowi wpisu do CEIDG, ale za to wpisują się w definicję działalności gospodarczej z ustawy VAT. To z kolei determinuje fakt, że zobowiązywani są oni do rejestracji do podatku VAT i występowania w obrocie jako podatnicy VAT czynni.
Ten właśnie rozdźwięk definicyjny stał się sporym problemem w momencie wprowadzenia przez ustawodawcę, na mocy art. 96b ustawy VAT Białej listy, w którym wszyscy podatnicy VAT musieli widnieć wraz ze swoimi rachunkami firmowymi, które należało stosować w obrocie gospodarczym pod rygorem sankcji.
Co ważne, jak wskazywało Ministerstwo Finansów w komunikacie z dnia 3 września 2019 r., zamieszczonym na swojej stronie internetowej: „(…) W Wykazie udostępniane są wyłącznie rachunki rozliczeniowe oraz imienne rachunki w SKOK otwarte w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. W Wykazie nie znajdują się rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe (tzw. ROR)„.
I o ile w przypadku „standardowych” podatników VAT nie był to problem, o tyle w przypadku podatników VAT nie będących zarejestrowanymi w CEIDG, już tak – banki nie miały możliwości założenia takim osobom rachunków firmowych, a one posługiwały się tylko i wyłącznie prywatnymi rachunkami oszczędnościowo-rozliczeniowymi, tzw. ROR.
Niemniej, mimo sygnalizowanego przez banki braku możliwości założenia rachunków firmowych takich osobom, jeszcze na początku 2020 r. Ministerstwo Finansów w odpowiedziach na pytania kierowane przez branżowe piśmiennictwo wskazywało, że gdy wynajmujący jest czynnym podatnikiem VAT, to najemca powinien dokonywać zapłaty na rachunek bankowy znajdujący się na białej liście.
Takie stanowisko było sporym problemem dla branży. Przedsiębiorcy najmujący od osób fizycznych lokale do celów działalności gospodarczej nie chcieli dokonywać płatności za najem na rachunki rozliczeniowe, których nie było na Białej Liście.
Przypomnijmy, brak rachunku bankowego kontrahenta umieszczonego na Białej Liście rodzi implikacje w podatku dochodowym, gdyż zgodnie z art. 15d ust. 1 pkt 2 ustawy CIT (tożsame regulacje w ustawie PIT): „podatnicy nie zaliczają do kosztów uzyskania przychodów kosztu w tej części, w jakiej płatność dotycząca transakcji określonej w art. 19 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców została dokonana przelewem na rachunek inny niż zawarty na dzień zlecenia przelewu na Białej Liście.”
Na szczęście dla przedsiębiorców jak i wynajmujących, organy skarbowe, jak się wydaje, zmieniły zdanie i w obrocie prawnym funkcjonuje już kilka jednoznacznych stanowisk wskazujących, że w takich sytuacjach, tj. w momencie gdy wynajmu dokonuje osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej, ale będąca podatnikiem VAT, to nawet w sytuacji dokonania płatności na jej prywatny rachunek rozliczeniowy, niewidniejący na Białej liście, kontrahent będzie mógł dany wydatek zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów bez późniejszych konsekwencji.
Powyższe potwierdzone zostało w interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 19 lutego 2021 r. (nr 0111-KDIB2-1.4010.492.2020.2.AP). Wcześniej podobne stanowisko zaprezentował w interpretacjach indywidualnych Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 5 marca 2020 r. (nr 0111-KDIB2-1.4010.602.2019.2.PB) oraz z dnia 12 marca 2020 r. (nr 0111-KDIB1-2.4010. 499.2019.4.ANK).
W wyżej wymienionych rozstrzygnięciach organy podkreślają, że o ile dane podmioty występują dla danej transakcji jako zarejestrowani czynni podatnicy VAT, o tyle nie występują jako przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy – Prawo Przedsiębiorców. Tym samym oznacza to, że ograniczenie o którym mowa w art. 15d ust. 1 ustawy CIT, nie znajduje zastosowania gdyż dane wyłączenie z kosztów należy stosować do transakcji o których mowa w art. 19 Prawa przedsiębiorców.
Tym samym, osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej, a będąca podatnikiem VAT, w sytuacji gdy wynajmuje lokal na zasadach najmu prywatnego, nie jest zobowiązana do posiadania rachunku na Białej liście. Jednocześnie, brak takiego rachunku na Białej liści nie wiążę się dla niej, ani dla jej kontrahentów, z żadnymi konsekwencjami w podatku dochodowym, takimi jak wyłączenie danych wydatków z kosztów uzyskania przychodu.
Autor: Piotr Błaszczyk
