Wprowadzona do ustawy o zdrowiu publicznym tzw. opłata cukrowa (opłata od środków spożywczych) budzi, w praktyce, pewne wątpliwości interpretacyjne.
Zgodnie z art. 12a ust 1 ustawy o zdrowiu publicznym opłacie podlega wprowadzanie na rynek krajowy określonych napojów (z dodatkiem cukrów, słodzików, kofeiny czy tauryny). Za napój uważa się wyrób w postaci napoju oraz syrop będący środkiem spożywczym, ujęty w Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU) w klasach 10.32 i 10.89 oraz w dziale 11, w którego składzie znajduje się co najmniej jedna ze wskazanych substancji, z wyłączeniem substancji występujących w nich naturalnie.
Pierwszą kwestią wątpliwą stało się rozumienie pojęcia „syropu”. Ministerstwo Zdrowia w wydanym objaśnieniu sprecyzowało, że za syrop objęty opłatą rozumie się smakowy środek spożywczy przeznaczony do ewentualnego rozcieńczenia z wodą lub wykorzystywany jako dodatek do napojów czy deserów (objaśnienie prawne Ministra Zdrowia w zakresie stosowania tzw. opłaty cukrowej z dnia 23 lutego 2021 r., znak: ZPN.611.55.2021).
Kolejna wątpliwość, dotyczyła produktów w proszku (jak zupy czy napoje), do przygotowania których potrzebna jest woda. Tutaj również ukształtowało się podejście, w myśl którego nie są one uznawane za napoje objęte opłatą. Wynika to przede wszystkim z faktu, że trudno uznać za napój produkt, który nie posiada postaci płynnej (a postać proszku). Jednocześnie, stanowisko takie potwierdzone jest przez Ministerstwo Zdrowia, wyrażone w powyższym piśmie.
Wreszcie, zrodziło się pytanie jakie podejście zastosować do żeli? Żele są produktami spożywczymi, ale czy można uznać je za napoje?
Przepisy ustawy o zdrowiu publicznym nie definiują pojęcia „żelu”. Odwołując się do pojęcia „słownikowego” („Słownik języka polskiego” pod red. W. Doroszewskiego) uzyskujemy informację, że „żel” to „układ powstały wskutek koagulacji cząstek koloidalnych rozproszonych w fazie ciekłej”. Zatem żel jest układem koloidalnym, żelem są wzajemnie przenikające się ciała stałe i ciecze.
Jeśli chodzi o pojęcie „napoju”, to Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z dnia 2 sierpnia 2021 r. (sygn. 0111-KDSB1.-1.4019.46.2021.3.WF) akceptuje stanowisko, że za napój należy uznać wyrób: (i) w postaci płynnej przyjmującej kształt naczynia, w którym się znajdują, (ii) przeznaczony do picia przez ludzi w celu zaspakajania pragnienia.
Dlatego też żelu nie powinno uznawać się za „napój” w rozumieniu ww. ustawy. Żel nie przybiera kształtu naczynia. Dalej, żele raczej nie służą zaspokajaniu pragnienia – często służą raczej np. szybkiemu dostarczeniu energii czy składników mineralnych. Taka interpretacja może być również spójna z celem ustawodawcy, jakim było obciążenie opłatą „śmieciowego jedzenia”, przyczyniającego się do powstawania chorób cywilizacyjnych. Jeśli dane żele mają dostarczyć (np. osobom uprawiającym sport) energii i wartości odżywczych, to nie powinny być uznawane za „śmieciowe jedzenie”.
Takiej klasyfikacji żeli nie powinno stać na przeszkodzie także sklasyfikowanie danego żelu w ramach grupowania PKWiU, o którym mowa w art. 12b ust. 1 ww. ustawy. Przepis ten kreuje bowiem dwa odrębne warunki – bycie napojem oraz klasyfikacja w ramach jednym z tych grupowań.
Przez długi czas brak było oficjalnego potwierdzenia takiego stanowiska. Warto zatem odnotować, że w dniu 9 lutego 2022 r. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej wydał interpretację indywidualną (sygn. 0111-KDSB1-1.4019.186.2021.2.MF), w której jednoznacznie potwierdził, że żele nie podlegają opłacie, bowiem nie są napojami.
