W ramach walki z erozją opodatkowania i przesunięciem zysków OECD opracowało pakiet BEPS, którego jednym z elementów było wprowadzenie, w krajach zrzeszonych w ramach organizacji, systemu informowania władz skarbowych o mechanizmach planowania podatkowego – MDR.
Mechanizm ten znalazł odzwierciedlenie w Dyrektywie Rady (UE) 2018/8221 z dnia 25 maja 2018 r. (sygn. akt Dz. U. UE L 139/1 Dz. U. UE L 139/1) zmieniającej dyrektywę 2011/16/UE w zakresie obowiązkowej automatycznej wymiany informacji w dziedzinie opodatkowania w odniesieniu do podlegających zgłoszeniu uzgodnień transgranicznych.
Normowania tej dyrektywy trafiły do polskiego prawodwastwa: do Ordynacji podatkowej w dziale III dodano nowy Rozdział 11a, pn. Informacje o schematach podatkowych.
Eksperci do tej częściowej transpozycji do polskiego ustawodawstwa przedmiotowej Dyrektywy podchodzili od początku sceptycznie. Regulacje budziły liczne wątpliwości interpretacyjne, a wiele przykładów praktycznego stosowania tych przepisów wydawało się absurdalnych. Wątpliwości nie zmniejszyły obszerne, liczące ponad 100 stron, objaśnienia podatkowe z 31 stycznia 2019 r. Informacje o schematach podatkowych.
Nic więc dziwnego, że podatnicy, chcący uniknąć kary i chcący być w zgodzie z obowiązującymi przepisami prawa, z jednej strony raportowali wiele zdarzeń „na wszelki wypadek”, a z drugiej strony wielu z nich występowało z wnioskami do Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej o wydanie interpretacji indywidualnej w zakresie konieczności złożenia informacji o schemacie podatkowym dla określonego zdarzenia.
I tutaj pojawił się istotny problem, gdyż Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej jednoznacznie twierdził, że nie jest uprawniony do wydania interpretacji przepisów prawa podatkowego (interpretacji indywidualnej) w sytuacji, gdy zagadnienie przedstawione we wniosku o wydanie interpretacji nie dotyczy interpretacji przepisów prawa materialnego – a za takowe nie uważany przepisów o schematach podatkowych. Organy wyjaśniały, że istotą wydania interpretacji przepisów prawa podatkowego jest potwierdzenie istnienia lub nieistnienia uprawnień i obowiązków ze sfery prawa podatkowego występującego po stronie wnioskodawcy.
Podatnicy w tym zakresie zaskarżali przedmiotowej interpretacje podatkowe do Wojewódzkich Sądów Administracyjnych. Początkowo jednak i one sceptycznie podchodziły do sprawy i zgadzały się z Dyrektorem KIS. Przykładowo: Wyrok WSA w Poznaniu z 5.12.2019 r., I SA/Po 825/19, Wyrok WSA w Krakowie z 29.01.2020 r., I SA/Kr 1312/19, Wyrok WSA w Opolu z 12.02.2020 r., I SA/Op 528/19, itd.
Jednak linia orzecznicza stopniowo zaczęła się zmieniać na korzyść podatników. Od mniej więcej kwietnia 2020 r. Wojewódzkie Sądy Administracyjne coraz zgodniej przyjmowały wykładnie prawa, że normy wynikające z przepisów określających obowiązki dotyczące raportowania o schematach podatkowych mają charakter materialnoprawny. Tę zmianę linii orzeczniczej potwierdzają: Wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 8.04.2020 r., I SA/Go 61/20 , Wyrok WSA w Warszawie z 29.04.2020 r., III SA/Wa 2402/19, Wyrok WSA w Warszawie z 29.04.2020 r., III SA/Wa 2458/19, Wyrok WSA w Warszawie z 30.04.2020 r., III SA/Wa 2430/19.
Mając na względzie powyższy brak zgodności Wojewódzkich Sądów Administracyjnych, kluczowe miało okazać się stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego. Pierwszy wyrok w sprawach dot. konieczności wydawania interpretacji podatkowych w zakresie raportowania schematów podatkowych pojawił się 28 stycznia 2021 r. Chodzi mianowicie o wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 stycznia 2021 r. (sygn. akt I FSK 1703/20). NSA stanął na stanowisko, że błędne jest stanowisko Dyrektora KIS oraz niektórych Wojewódzkich Sądów Administracyjnych, że przedmiotem interpretacji indywidualnej mogą być tylko takie przepisy prawa materialnego, które odnoszą się bezpośrednio do zobowiązania podatkowego, jako że tylko wówczas wnioskodawca jest objęty ochroną wynikającą z interpretacji.
Podobne w swej konkluzji są inne wyroki NSA wydane w tym temacie:
- z dnia 2 marca 2021 r. (sygn. akt II FSK 2386/20);
- z dnia 29 kwietnia 2021 r. (sygn. akt II FSK 1873/20);
- z dnia 8 grudnia 2021 r. (sygn. akt III FSK 4548/21);
- z dnia 16 lutego 2022 r. (sygn. akt III FSK 4150/21).
Argumentacja w ww. orzeczeniach jest podobna, dodatkowo sądy wskazują również, że nie sposób zaakceptować poglądu, że przepisy dotyczące MDR to regulacje o charakterze procesowym. W prawie podatkowym stosunki proceduralne powstają bowiem w związku z zainicjowaniem i prowadzeniem przez organ podatkowy stosownego postępowania. Istnieją od momentu jego wszczęcia, zaś ich kres wyznacza doręczenie ostatecznej decyzji podatkowej. Obowiązek przekazania informacji o schematach podatkowych powstaje przed wszczęciem postępowania podatkowego, więc nie sposób uznać, że ma on charakter proceduralny.
Ponadto organy zaznaczają, że organy podatkowe nie powinny ograniczać zakresu wydawanych interpretacji podatkowych w sposób dorozumiany, bez wyraźnej w tym względzie wypowiedzi ustawodawcy.
W najbliższym czasie należy się spodziewać kolejnych wyroków NSA w przedmiotowej sprawie – prezentowane stanowisko zmienić się już nie powinno, gdyż nie ma na ten moment żadnego wyroku NSA niekorzystnego dla podatników. Jednocześnie Wojewódzkie Sądy Administracyjne również przyjęły już w tym zakresie jednolitą linie orzeczniczą, co potwierdza najnowszy wyrok WSA w Gdańsku z 22 marca 2022 r. (sygn. akt I SA/Gd 37/22).
Niemniej, co ciekawe, nadal nie ma wydanej żadnej interpretacji indywidualnej w przedmiocie konieczności raportowania schematu podatkowego dla określonego uzgodnienia. Nie wiadomo, czy wynika to z przeszkód procesowych, czy też interpretacje są wydawane, a niepublikowane.
Piotr Błaszczyk
