W dniu 10 maja 2023 r. przyjęto Rozporządzenie CBAM. Oznacza to, że od 1 października czekają przedsiębiorców nowe, kwartalne obowiązki sprawozdawcze związane z koniecznością ustalania poziomu emisji związanych z produkcją i transportem importowanych wyrobów wymienionych w Rozporządzeniu, czy określeniem ich pochodzenia.
Jednym z priorytetów polityki Unii Europejskiej jest działalność w zakresie ochrony środowiska, która ma wpływać na spowolnienie postępujących negatywnych zmian klimatu powodowanych przez działalność człowieka. Wyrazem tego jest pakiet propozycji legislacyjnych „Fit for 55” przygotowany w ramach Europejskiego Zielonego Ładu. Jednym proponowanych aktów prawnych wchodzących w skład tego pakietu jest Rozporządzenie ustanawiające mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 (dalej jako: „Rozporządzenie CBAM”).
Zasady ogólne
CBAM to skrót od angielskiego zwrotu „Carbon Border Adjustment Mechanism”. W polskim piśmiennictwie określany jako Graniczny Podatek Węglowy, który poprzez Rozporządzenie CBAM ma zostać implementowany jako mechanizm ograniczający szkodliwe emisję gazów cieplarnianych (np. dwutlenku węgla). Ma on polegać na ograniczeniu przywozu towarów do Unii Europejskiej z krajów, które nie stosują proponowanych przez UE środków w zakresie ich redukcji poprzez nałożenie dodatkowych kosztów finansowych na importerów określonych rodzajów towarów. Wysokość takiego obciążenia ma być uzależniona od ilości emisji gazów cieplarnianych wygenerowanych podczas produkcji importowanego towaru.
Zakres przedmiotowy i podmiotowy
Zgodnie z przyjętą treścią Rozporządzenia CBAM, w pierwszej fazie obejmie ono swoim zakresem w szczególności import:
- cementu (wybrane produkty z działu CN 2523),
- energii elektrycznej (CN 2716 00 00),
- nawozów (m.in. z działów CN 2808, 2814, 2834, 3102, 3105 z wyjątkiem CN 3105 60 00),
- żelaza i stali oraz produktów pochodnych (wybrane produkty z działu CN 72 i 73),
- aluminium (wybrane produkty z działu CN 76),
- wodoru (CN 2804 10 000).
Tym samym, skutki tego aktu dotyczyć będą przede wszystkim importerów z sektorów wykorzystujących te produkty zarówno w produkcji jak i w handlu.
Obowiązki
Na ww. importerów zostanie nałożony szereg nowych obowiązków administracyjnych oraz docelowo przerzucone zostaną na nich koszty wyliczane jako odzwierciedlenie negatywnych skutków szkodliwej emisji gazów cieplarnianych przypisanej do danej grupy towarów.
Obowiązki administracyjne oraz ww. koszty realizowane będą poprzez m.in. konieczność:
- uzyskania statusu upoważnionego zgłaszającego w specjalnej procedurze (prowadzony będzie unijny centralny rejestr upoważnionych zgłaszających);
- zakupu certyfikatów CBAM (cena ma stanowić średnią cenę zamknięcia uprawnień dostępnych na stworzonej platformie aukcyjnej w odniesieniu do każdego tygodnia kalendarzowego);
- składania rocznych deklaracji nt. emisji bezpośrednich oraz pośrednich;
- prowadzenia ewidencji o wprowadzonych towarach wysokoemisyjnych określonych w Rozporządzeniu.
Obowiązywanie przepisów
Początkowo Rozporządzenie miało obowiązywać od 1 stycznia br., niemniej finalnie jego wejście w życie zostało przesunięte i rozłożone w czasie.
W przyjętym Rozporządzeniu wyróżnić należy następujące daty graniczne:
- 1 października 2023 r. (początek okresu przejściowego) – wprowadzenie obowiązku składania kwartalnych sprawozdań dotyczących przywozu towarów objętych reżimem z Rozporządzenia CBAM (do 31 grudnia 2025 r.);
- 31 grudnia 2024 r. – rozpoczęcie procesu składania wniosków o autoryzację podmiotów jako upoważnionych zgłaszających CBAM, rejestracja operatorów i instalacji w krajach trzecich oraz start funkcjonowania rejestru CBAM;
- 1 stycznia 2026 r. – rozpoczęcie sprzedaży certyfikatów CBAM, konieczność obliczania emisji wbudowanej oraz obligatoryjne złożenie pierwszej deklaracji podatkowej do 31 maja 2027 roku za rok 2026, a także początek okresu sankcyjnego, tj. rozpoczęcie obowiązywania kar administracyjnych.
Kary administracyjne
Rozporządzenie CBAM wprowadza sankcje administracyjne dla upoważnionych zgłaszających oraz importerów związanych z brakiem przekazania do umorzenia certyfikatów CBAM w liczbie odpowiadającej emisjom wbudowanym związanym z określonymi towarami odpowiadającą podwyższonej karze za przekroczenie emisji zgodnie z art. 16 Dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 2003 r.
Jednocześnie, w Polsce podmioty mogą podlegać dodatkowo sankcjom wynikającym z krajowych przepisów, tj. z Kodeksu Karnego Skarbowego.
Wdrożenie CBAM
Przyjęcie Rozporządzenia CBAM oraz jego stopniowe rozszerzanie będzie miało bardzo duży wpływ na wiele sektorów gospodarki, w tym przede wszystkim branże produkcyjne oraz handlowe związane z towarami w nim wymienionymi, ale także na pracę urzędów i agencji celnych. Przedsiębiorcy powinni być świadomi, że całkowite wdrożenie Rozporządzenia CBAM w znaczący sposób przeobrazi łańcuchy dostaw i dotychczasową praktykę importową.
Tym samym, tak jak wskazaliśmy wcześniej, część regulacji wchodzi w życie już w październiku br., co oznacza że przedsiębiorstwa powinny przygotować się do wdrożenia tych przepisów już teraz.
W pierwszym etapie rekomendujemy podjęcie następujących kroków:
- Weryfikacja kodów CN importowanych towarów oraz krajów z których są sprowadzane;
- Wdrożenie pierwszych procedur wewnętrznych umożliwiających spełnienie obowiązków sprawozdawczych wynikających z Rozporządzenia CBAM wraz z przypisaniem ich do poszczególnych pracowników.
Powyższe działania są o tyle ważne, że obowiązujące od 1 października 2023 r. kwartalne sprawozdania już teraz wiązać się będą z koniecznością uzyskania szeregu szczegółowych informacji, takich jak poziom emisji związanych z produkcją i transportem importowanych wyrobów, czy określeniem ich pochodzenia.
