Jednym z najczęstszych problemów podatkowych z jakimi borykają się w praktyce podatnicy VAT są sytuacje otrzymania faktury wystawionej przez podmiot niezarejestrowany dla celów VAT (co widać choćby po tym, że nie widnieje na Białej Liście). Czy w takim przypadku, po stronie nabywcy, istnieje możliwość odliczenia podatku VAT od takiej faktury?
Zgodnie z art. 86 ust. 1 Ustawy VAT prawo do odliczenia podatku naliczonego przysługuje – z zasady – jeśli towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych.
Z kolei art. 88 ust. 3a Ustawy VAT normuje sytuacje, w których prawo do tego odliczenia nie przysługuje. Dotyczy to m. in. faktury wystawionych przez podmiot nieistniejący.
Organy podatkowe często stoją na stanowisku, że takie odliczenie nie jest możliwe. Przykładowo w interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 6 lipca 2017 roku (nr 0111-KDIB3-2-4012.118.2017.1.ASZ) wskazano, że nabywca jako podmiot gospodarczy działający profesjonalnie, powinien wypracować takie mechanizmy w swojej organizacji, które wyeliminowałyby ryzyko współpracy z nierzetelnymi podmiotami. Gdy to nie zostanie zrobione – to my jako nabywca ponosimy tego konsekwencje w postaci, np. braku możliwości odliczenia podatku VAT.
Jednocześnie, w wydanej przez Ministerstwo Finansów „Metodyce w zakresie dochowania należytej staranności przez nabywców towarów w transakcjach krajowych” wskazano, że przedsiębiorca ponosi odpowiedzialność za nierozważny dobór dostawców, gdyż naraża tym budżet na straty związane z nierozliczeniem przez nich podatku.
Niemniej, nie jest to pogląd jedyny wśród organów podatkowych. Zdarzają się również stanowiska przeciwne, takie jak w interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 8 lutego 2019 r. (nr 0113-KDIPT1-3.4012.848.2018.3.JM) w której umożliwiono podatnikowi odliczenie podatku VAT od faktury wystawionego przez podmiot niezarejestrowany do VAT-u.
Należy przy tym wskazać, że dominujące, fiskalne podejście organów podatkowych w tej sprawie, jest co do zasady sprzeczne z ukształtowaną linią orzeczniczą Trybunały Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Przykładem pozytywnego dla podatników podejścia w przedmiotowej kwestii jest wyrok Trybunały Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 19 października 2017 roku (sygn. akt C-101/16), gdzie podkreślono, że zasada neutralności podatkowej VAT wymaga, aby odliczenie podatku naliczonego zostało przyznane, jeżeli zostały spełnione wymogi materialne nawet w przypadku, gdy niektóre wymogi formalne zostały przez podatników pominięte.
W ślad za orzecznictwem europejskim idzie wiele wyroków polskich sądów administracyjnych. Warto wspomnieć chociażby wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z 8 listopada 2011 r. (sygn. akt I SA/Gd 1041/11), który jasno określał, że sam fakt niezarejestrowania wystawcy faktury nie jest wystarczającym argumentem dla pozbawienia nabywcy możliwości odliczenia podatku VAT.
Ale ważne, aby transakcja rzeczywiście miała miejsce, służyła działalności gospodarczej nabywcy oraz nie wiązała się z działaniami w zakresie oszustw czy uchylania się od VAT.
Tym samym, o ile faktycznie należy podkreślić, że podatnik zobowiązany jest dochować należytej staranności, tj. na bieżąco kontrolować swoich kontrahentów i weryfikować ich obecność na Białej Liście, o tyle w sytuacji gdy dana zakupiona usługa (bądź produkt) była wykorzystana do celów działalności gospodarczej, to sam tylko fakt braku czasowej rejestracji do VAT-u wystawcy faktury, nie jest wystarczającym argumentem do zakwestionowania odliczenia u nabywcy.
