Spory pomiędzy przedsiębiorcami są czymś powszechnym w działalności gospodarczej. Część z nich kończy się na etapie przedsądowym, np. poprzez zawarcie ugody. Jakie konsekwencje niesie zawarcie takiej ugody w podatkach dochodowych? Rozważmy to na przykładzie ugody, w której naruszający cudze prawo autorskie przedsiębiorca zobowiązuje się zapłacić uprawnionemu umówioną kwotę, a ten zrzeka się w zamian swoich roszczeń.
Uprawniony
W wypadku podatników CIT uzyskana kwota stanowić będzie przychód podatkowy.
Podobnie w wypadku podatników PIT, niemniej tu dodatkowo trzeba będzie ocenić, czy otrzymywany w związku z ugodą przychód związany będzie z działalnością gospodarczą uprawnionego, czy też nie.
W sytuacji, w której jest on związany z tą działalnością, wówczas nie powstanie obowiązek poboru podatku przez płatnika, ani też sporządzenia informacji PIT-11. Uprawniony będzie zobowiązany do samodzielnego rozliczenia przychodu (z tego źródła – art. 14 Ustawy PIT).
W sytuacji, w której nie jest on związany z tą działalnością uważam, że powstanie tu przychód z tzw. innych źródeł (art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 Ustawy PIT). Warto wskazać, że organy podatkowe akceptują takie podejście (tak np. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z dnia 13 grudnia 2017 r., sygn. 0114-KDIP3-3.4011.475.2017.2.JK3), w szczególności wobec odszkodowań, dla których roszczenia powstały na gruncie przepisów Prawa Autorskiego (tak np. Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej z dnia 14 kwietnia 2015 r., sygn. ITPB1/4511-40/15/KW).
Stąd podmiot wypłacający powinien sporządzić i złożyć do właściwego organu podatkowego PIT-11 (art. 42a ust. 1 w zw. z art. 20 ust. 1 Ustawy PIT).
Jako że ugoda zawarta zostaje na etapie przedsądowym, uważam, że nie znajdzie tu zastosowania zwolnienie z PIT, uregulowane w art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g) Ustawy PIT.
Wypłacający
U podatników CIT, na podstawie art. 15 ust. 1 Ustawy CIT, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 Ustawy CIT.
W art. 16 ust. 1 pkt 22 Ustawy CIT ustawodawca wskazał na pewne kategorie odszkodowań oraz kar umownych, które nawet w przypadku spełnienia ogólnych warunków stawianych kosztom podatkowym, nie mogą obciążać wyniku podatkowego. Wyłączenie, o którym mowa dotyczy kar umownych i odszkodowań z tytułu:
- wad dostarczanych towarów, wykonanych robót i usług;
- zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo
- zwłoki w usunięciu wad towarów lub wykonanych robót i usług.
Wskazany powyżej przepis nie wyłącza z kosztów uzyskania przychodów kar umownych i odszkodowań zapłaconych z innego tytułu niż wskazane powyżej.
Oznacza to, że wypłacone kary umowne lub odszkodowania wynikające z innych tytułów wymienione w art. 16 ust. 1 pkt 22 Ustawy CIT, mogą stanowić koszt uzyskania przychodów, o ile spełniają przesłanki wynikające z art. 15 Ustawy CIT.
Podobne konkluzje wynikają z Ustawy PIT.
Kwalifikacja takich wydatków do kosztów podatkowych jest jedną z „wrażliwych” kwestii podatkowych. Organy podatkowe często bowiem argumentują, że podatnik działa tu niestarannie, zatem nie powinien obciążać budżetu państwa konsekwencjami swoich działań.
Uważam, że istnieją jednak argumenty przemawiające za zaliczeniem wydatku do kosztów podatkowych – zwłaszcza jeśli naruszenie nie wynikało z zawinienia, zwłaszcza rażącego. W szczególności bowiem, celem zawarcia ugody jest uchylenie niepewności co do sytuacji prawnej roszczeń drugiej strony, a zrzeczenie się roszczeń – z biznesowego punktu widzenia – może także walidować zaistniały w przeszłości stan wykorzystania praw uprawnionego. Jednocześnie, brak zawarcia ugody mógłby wiązać się z procesem sądowym, który mógłby generować koszty wyższe niż wynikające z ugody. Podobna argumentacja została zaakceptowana jako prawidłowa w interpretacji indywidualnej z dnia 31 sierpnia 2021 r., sygn. 0111-KDIB2-1.4010.138.2021.MK. Dlatego ważne, aby w potencjalnych dokumentach ugód eksponować te okoliczności.
