Zrównoważony rozwój. To hasło, które przez różne organy Unii Europejskiej odmieniane jest przez wszystkie przypadki. Istotnym elementem zrównoważonego rozwoju promowanego na wszystkich unijnych szczeblach jest CSR, czyli społeczna odpowiedzialność biznesu. Organy unijne, przez szereg swoich inicjatyw, dążą do „zaszczepienia” i jak największego rozpropagowania tych dobrych praktyk wśród jak największej liczby przedsiębiorstw.
Przykładem takie dążenia była Dyrektywa NFRD (Non-Financial Reporting Directive), która obowiązywała od 2017 r. i regulowała obowiązki w zakresie dostarczenie informacji na temat działań CSR w firmach. Niemniej, uznano ją za nie do końca spełniającą swoją rolę i rozpoczęto pracę nad bardziej skutecznym instrumentem pozwalającym wymusić na podmiotach gospodarczych taki rodzaj działań, które z jednej strony pozwolą maksymalizować zysk, ale pozwolą przy tym zachować standardy CSR.
Owocem takich działań jest Dyrektywa CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive), która w znacznie szerszy sposób, w porównaniu do swojej poprzedniczki, wprowadza wymóg wystandaryzowanego raportowania ESG (Environmental, Social, Governance) dla znacznie większej niż do tej pory liczby podmiotów.
Geneza Dyrektywy CSRD
Początku Dyrektywy CSRD, opublikowanej w Dzienniku Urzędowym UE 16 grudnia 2022 r., a konkretnie Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającej dyrektywę 2013/34/UE, dyrektywę 2004/109/WE, dyrektywę 2006/43/WE oraz rozporządzenie (UE) nr 537/2014 w odniesieniu do sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju, należy szukać w Europejskim Zielonym Ładzie, czyli pakiecie inicjatyw politycznych, których celem jest skierowanie wspólnoty państwa europejskich na drogę transformacji ekologicznej, a ostatecznie – osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 r. Jedną z tych inicjatyw było zaproponowanie nowego rodzaju wytycznych w zakresie sprawozdawczości przedsiębiorstwa dotyczących ich działań na rzecz zrównoważonego rozwoju w ramach CSR.
Co zawiera Dyrektywa CSRD?
W skrócie, Dyrektywa ta zobowiązuje określone w niej podmioty gospodarcze do corocznego raportowania informacji na temat ich wpływu na:
- środowisko;
- społeczeństwo;
- prawa człowieka oraz
- w zakresie obowiązującego w nich ładu korporacyjnego.
Co bardzo istotne, ta Dyrektywa zastępuje obowiązującą poprzednio, wcześniej wspomnianą, Dyrektywę NFRD i ustala znacznie bardziej szczegółowe zasady raportowania ESG, które mają pozwolić organom unijnym na prowadzenie bieżącej weryfikacji oraz oceny w zakresie prowadzonych przez przedsiębiorstwa polityk CSR.
Dyrektywa CSRD – co będzie trzeba raportować?
Zakres raportowania został wskazany w art. 19a ust. 2 Dyrektywy CSRD. Zgodnie z tą regulacją, określone podmioty gospodarcze zawierają w sprawozdaniu z działalności informacje niezbędne do zrozumienia wpływu jednostki na kwestie związane ze zrównoważonym rozwojem oraz informacje niezbędne do zrozumienia, w jaki sposób kwestie związane ze zrównoważonym rozwojem wpływają na rozwój, wyniki i sytuację jednostki.
Dyrektywa konkretyzuje oczywiście o jakie informacje chodzi. Wśród enumeratywnej listy wymienia się przede wszystkim:
- krótki opis modelu biznesowego i strategii biznesowej jednostki, w tym:
- odporność modelu biznesowego i strategii biznesowej jednostki na ryzyka odnoszące się do kwestii związanych ze zrównoważonym rozwojem;
- możliwości otwierające się przed jednostką w związku z kwestiami związanymi ze zrównoważonym rozwojem;
- plany jednostki, w tym działania wdrażające i powiązane z nimi plany finansowe i inwestycyjne, służące zapewnieniu, aby model biznesowy i strategia biznesowa jednostki uwzględniały przejście na zrównoważoną gospodarkę i ograniczenie globalnego ocieplenia (…) oraz, w stosownych przypadkach, narażenie jednostki na działalność związaną z węglem, ropą naftową i gazem;
- informacje na temat tego, w jaki sposób w modelu biznesowym i strategii biznesowej jednostki uwzględniono interesy zainteresowanych stron danej jednostki oraz wpływ jednostki na kwestie związane ze zrównoważonym rozwojem;
- informacje na temat sposobu wdrożenia strategii jednostki w odniesieniu do kwestii związanych ze zrównoważonym rozwojem.
- opis określonych w czasie i ustanowionych przez jednostkę celów dotyczących kwestii związanych ze zrównoważonym rozwojem (…) oraz opis postępów poczynionych przez jednostkę na rzecz osiągnięcia tych celów oraz oświadczenie, czy cele jednostki związane z czynnikami środowiskowymi opierają się na rozstrzygających dowodach naukowych;
- opis roli organów administrujących, zarządzających i nadzorujących w odniesieniu do kwestii związanych ze zrównoważonym rozwojem oraz ich wiedzy eksperckiej i umiejętności koniecznych do wypełniania tej roli lub dostępu takich organów do takiej wiedzy eksperckiej i umiejętności;
- opis polityk jednostki w odniesieniu do kwestii związanych ze zrównoważonym rozwojem;
- informacje o istnieniu systemów zachęt dotyczących kwestii związanych ze zrównoważonym rozwojem oferowanych członkom organów administrujących, zarządzających i nadzorujących;
- opis:
- procesu należytej staranności wdrożonego przez jednostkę w odniesieniu do kwestii związanych ze zrównoważonym rozwojem oraz, w stosownych przypadkach, zgodnie z unijnymi wymogami dotyczącymi prowadzenia przez jednostki procesu należytej staranności;
- najważniejszych rzeczywistych lub potencjalnych niekorzystnych skutków związanych z własnymi operacjami jednostki i jej łańcuchem wartości, w tym z jej produktami i usługami, stosunkami gospodarczymi i łańcuchem dostaw, działań podjętych w celu zidentyfikowania i monitorowania tych skutków, a także innych negatywnych skutków, które jednostka jest zobowiązana zidentyfikować zgodnie z innymi wymogami unijnymi w celu przeprowadzenia przez jednostki procesu należytej staranności;
- wszelkich działań podjętych przez jednostkę w celu zapobiegania rzeczywistym lub potencjalnym negatywnym skutkom, łagodzenia ich, zaradzania im lub niwelowania ich oraz wyniku tych działań;
- opis podstawowych ryzyk dla jednostki w odniesieniu do kwestii związanych ze zrównoważonym rozwojem, w tym opis głównych rodzajów zależności jednostki od tych kwestii, oraz sposobu zarządzania przez jednostkę tymi ryzykami;
- wskaźniki istotne w odniesieniu do ujawnionych informacji.
Wskazuje się też, że w stosownych przypadkach w informacjach, o których mowa powyżej, ujmuje się informacje na temat własnych operacji jednostki i jej łańcucha wartości, w tym jej produktów i usług, stosunków gospodarczych i łańcuchów dostaw. Jak zostało wyjaśnione, łańcuch wartości to zestawienie podejmowanych inicjatyw, które dany podmiot gospodarczy przeprowadza w celu wprowadzenia na rynek danego towaru czy usługi na wszystkich etapach takiej implementacji.
Raportowanie ESG będzie poddawane audytowi oraz atestacji
Swoistym novum podwyższającym rangę i znaczenie raportowania w zakresie zrównoważonego rozwoju jest też wprowadzany przedmiotową Dyrektywą wymóg poddawania sporządzanych sprawozdań analizie biegłych.
Jak zostało wskazane w art. 34 przedmiotowej Dyrektywy, biegły rewident lub firma audytorska wydaje opinię na temat tego czy:
- sprawozdanie z działalności jest spójne ze sprawozdaniem finansowym za ten sam rok obrotowy, oraz
- sprawozdanie z działalności zostało sporządzone zgodnie z mającymi zastosowanie wymogami prawnymi, z wyłączeniem wymogów dotyczących sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju określonych w art. 19a Dyrektywy;
- w stosownych przypadkach wydają opinię na podstawie usługi atestacyjnej dającej ograniczoną pewność na temat zgodności sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju z wymogami niniejszej dyrektywy; w tym zgodności sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju ze standardami sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju, procesu przeprowadzonego przez jednostkę w celu identyfikacji informacji przedstawionych zgodnie z tymi standardami sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju oraz zgodności z wymogiem znakowania sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju.
Dyrektywa CSRD wprowadza standardy sprawozdawczości
W art. 29b przedmiotowej Dyrektywy określone zostały standardy sprawozdawczości. Jest to jeden z najistotniejszych jej elementów i główna przewaga nad jej poprzedniczką. Wprowadzenie takich standardów, z perspektywy organów unijnych, ma znacznie ułatwić ocenę i umożliwić porównanie przedsiębiorców pod kątem prowadzonych działań w zakresie zrównoważonego rozwoju.
Konkretyzując, w zakresie poszczególnych dziedzin wprowadzono następujące standardy raportowania uwzgledniające wpływ jednostki na:
czynniki środowiskowe, tj.:
- łagodzenie zmiany klimatu oraz w stosownych przypadkach emisji gazów cieplarnianych;
- przystosowanie się do zmiany klimatu;
- wód i zasobów morskich;
- wykorzystanie zasobów oraz gospodarki o obiegu zamkniętym;
- zanieczyszczenia;
- różnorodności biologicznej i ekosystemów.
czynniki społeczne i związane z prawami człowieka, tj.:
- równe traktowanie i równe szanse dla wszystkich, w tym równouprawnieniu płci i równości wynagrodzeń za pracę o takiej samej wartości, szkoleń i rozwoju umiejętności, zatrudnienia i integracji osób z niepełnosprawnościami, środków zapobiegania przemocy i nękaniu w miejscu pracy oraz różnorodności;
- warunki pracy, w tym bezpieczne zatrudnienie, czasu pracy, odpowiednie wynagrodzenie, dialog społeczny, wolność zrzeszania się, istnienia rad zakładowych, rokowań zbiorowych, w tym odsetka pracowników objętych układami zbiorowymi, prawa pracowników do informacji, konsultacji i uczestnictwa, równowagi między życiem zawodowym a prywatnym oraz bezpieczeństwa i higieny pracy;
- poszanowanie praw człowieka, podstawowych wolności, zasad i norm demokratycznych ustanowionych w Międzynarodowej karcie praw człowieka i innych podstawowych konwencjach ONZ dotyczących praw człowieka, w tym Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, Deklaracji ONZ o prawach ludności rdzennej, Deklaracji Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej podstawowych zasad i praw w pracy oraz podstawowych konwencjach Międzynarodowej Organizacji Pracy, Europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, Europejskiej karcie społecznej oraz Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej;
czynniki związane z zarządzeniem, tj.:
- rola organów administrujących, zarządzających i nadzorujących jednostki w odniesieniu do kwestii związanych ze zrównoważonym rozwojem oraz ich składu, a także ich wiedzy eksperckiej i umiejętności koniecznych do wykonywania ich roli lub dostępu takich organów do takiej wiedzy eksperckiej i umiejętności;
- system kontroli wewnętrznej;
- etyka biznesu i kultura korporacyjna, w tym przeciwdziałanie korupcji i łapownictwu, ochrony sygnalistów i dobrostanu zwierząt;
- działalność i zobowiązania jednostki związane z wywieraniem wpływu politycznego, w tym działalności lobbingowej;
- zarządzanie i jakość stosunków z klientami, dostawcami i społecznościami, na które działalność jednostki ma wpływ, w tym praktyki płatnicze, zwłaszcza w odniesieniu do opóźnień z płatnościach na rzecz małych i średnich jednostek.
Co ważne, Dyrektywa podkreśla również, że w standardach sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju określa się informacje dotyczące przyszłości, informacje retrospektywne oraz informacje jakościowe i ilościowe.
Dodatkowo, Dyrektywa wskazuje również na obowiązek raportowania sektorowego, czyli związanego z rodzajem działalności jaką dany podmiot gospodarczy prowadzi.
Warto podkreślić, że z końcem lipca br. opublikowano pierwszy zestaw, tzw. Europejskich Standardów Raportowania Zrównoważonego Rozwoju (CSRS). Zestaw ten zawiera następujące przedziały raportowań:
- 2 standardy ogólne:
- ESRS 1 Wymogi ogólne
- ESRS 2 Ujawnienia informacji ogólnych
oraz
- 10 standardów tematycznych:
- E – Kwestie środowiska naturalnego:
- ESRS E1 Zmiana klimatu
- ESRS E2 Zanieczyszczenie
- ESRS E3 Zasoby wodne i morskie
- ESRS E4 Różnorodność biologiczna i ekosystemy
- ESRS E5 Wykorzystanie zasobów i gospodarka o obiegu zamkniętym
- S – Kwestie społeczne
- ESRS S1 Własna siła robocza
- ESRS S2 Pracownicy w łańcuchu wartości
- ESRS S3 Dotknięte społeczności
- ESRS S4 Konsumenci i użytkownicy końcowi
- G – kwestie zarządcze
- ESRS G1 Postępowanie w biznesie
- E – Kwestie środowiska naturalnego:
Kogo dotyczy Dyrektywa CSRD oraz kiedy wchodzi w życie?
Dyrektywa CSRD będzie wchodziła w życie stopniowo, a państwa członkowskie mają jeszcze trochę czasu na jej wprowadzenie do swoich porządków prawnych.
Kryterium jakie ma największe znaczenie przy obejmowaniu poszczególnych przedsiębiorstw swoim zakresem przedmiotowym jest ich wielkość. I tak:
- Spółki publiczne zatrudniające powyżej 500 pracowników oraz te które były również objęte obowiązkiem raportowania na gruncie poprzedniej Dyrektywy, zostaną objęte przedmiotowymi regulacjami od 1 stycznia 2024 r oraz będą zobowiązane do złożenia pierwszego raportu w 2025 r.
- Spółki które spełnią 2 z 3 kryteriów zostaną objęte przedmiotowymi regulacjami od 1 stycznia 2025 r. oraz będą zobowiązane do złożenia pierwszego raportu w 2026:
-
- zatrudniają powyżej 250 pracowników;
- obroty wynoszą minimum 40 milionów euro;
- wartość aktywów jest nie mniejsza niż 20 milionów euro.
- Spółki które spełnią 2 z 3 kryteriów zostaną objęte przedmiotowymi regulacjami od 1 stycznia 2026 r. oraz będą zobowiązane do złożenia pierwszego raportu w 2027 r.:
-
- zatrudniają powyżej 50 osób;
- obroty wynoszą minimum mln euro;
- wartość aktywów jest nie mniejsza niż 4 mln euro.
Podsumowanie
Analizując przedmiotowe regulacje nie sposób dojść do innego wniosku niż taki, iż wprowadzenie wymogów (nawet jeśli jest ono stopniowe) wynikających z Dyrektywy CSRD będzie swoistą rewolucją dla wielu podmiotów gospodarczych.
Szeroki zakres przedmiotowy oraz wielość obszarów tematycznych, których dotyka Dyrektyw wymusi na przedsiębiorstwach zaangażowanie sporej części załogi pracowniczej, aby na bieżąco wyłapywać informacje niezbędne do uwzględnienia w raportach.
Dodatkowo, w naszej ocenie, ze względu na często specjalistyczne dane które należało będzie wyłuskać z procesów odbywających się w firmach, zmusi przedsiębiorstwa albo do stworzenia nowych stanowisk w firmach albo do współpracy z podmiotami zewnętrznymi.
O tyle przedmiotowe raportowania będą ważne, że będą poddawane badaniu przez biegłych, praktycznie na równie ze sprawozdaniami finansowymi.
W związku z powyższym, nie ulega wątpliwości, że wszystkie te wyżej wymienione czynności wiązały się będą ze sporymi kosztami, które trzeba będzie ponieść.
Jako Ulve rekomendujemy, w pierwszej kolejności, przeprowadzenie audytu CSR, który pozwoli określić na ile, na ten moment, Państwa firma wpisuje się w wymagania jakie nakłada Dyrektywa CSRD i na ile będziecie Państwo w stanie wyłapywać potrzebne do raportowania ESG dane w Państwa procesach produkcyjnych.
Przydatne linki
Dyrektywa CSRD – https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32022L2464
Pierwszy projekt standardów raportowania ESRS – https://ec.europa.eu/finance/docs/level-2-measures/csrd-delegated-act-2023-5303-annex-1_en.pdf
Terminy i skróty stosowane w standardach ESRS – https://ec.europa.eu/finance/docs/level-2-measures/csrd-delegated-act-2023-5303-annex-2_en.pdf
